به گزارش فدانیک، کشور ایران از سال ۱۳۵۸ تاکنون، به طور دائم میزبان حداقل دو میلیون اتباع خارجی و در دوره‌هایی حتی بیش از چهار میلیون نفر، که بیشتر آنها از افغانستان هستند، بوده و حضور نظام‌مند اتباع در کشور، فرصت‌های گوناگونی در بخش‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی را در پی داشته است.
براساس گزارش مرکز آمار ایران از نتایج سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، جمعیت کل کشور ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار و ۲۷۰ نفر اعلام شد که از این میان یک میلیون و ۷۵۹ هزار و ۴۴۸ نفر از آنها اتباع خارجی هستند.
جمعیت اتباع ترکیه در این سرشماری ۷۱۳ نفر بود و در سرشماری قبلی، ۸۸۶ نفر معادل ۰.۰۰۱ درصد و در سال ۱۳۸۵ نیز ۱۶۳۹ نفر معادل ۰.۰۰۲ درصد اعلام شده بود، همچنین براساس این گزارش یک میلیون و ۵۸۳ هزار و ۹۷۹ نفر (۱.۹۸ درصد) اتباع افغانستانی، ۳۴.۵۳۲ نفر اتباع عراقی (۰.۰۴ درصد)، ۱۴.۳۲۰ نفر (۰.۰۲ درصد) تبعه پاکستان و ۰.۱۶ درصد هم اتباع سایر کشورها و اظهار نشده در ایران زندگی می‌کنند.
افغان‌ها که بالاترین میزان جمعیت خارجی ایران را به خود اختصاص داده‌اند، در سرشماری سال ۱۳۹۰، یک میلیون و ۴۵۲ هزار و ۵۱۳ نفر معادل ۱.۹۳ درصد و در سال ۱۳۸۵ نیز یک میلیون و ۲۱۱ هزار و ۱۷۱ نفر معادل ۱.۷۲ درصد بوده است.
همچنین به گفته ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون امور داخلی ایران و شوراها در مجلس در دی‌ماه سال گذشته، بین پنج تا هفت میلیون نفر جمعیت اتباع خارجی در ایران تخمین زده شده است و این تعداد تبعه خارجی نیاز به شناسایی و تفکیک پناهجویان مجاز و غیرمجاز است تا خدمات بهتری به پناهجویان مجاز ارائه شود.
با توجه به افزایش آمار حضور اتباع در کشور، اتخاذ کردن تدابیری ویژه برای این قشر از افراد از جمله هدایت آنها به مناطقی مشخص، تقسیم‌بندی بر اساس نیروی کار مورد نیاز هر منطقه و در نظر گرفتن محدوده‌هایی ممنوعه برای اسکان آنها، از ملزومات است، افزون بر مورد توجه قرار دادن موضوعات مطرح شده، اتباع خارجه حاضر در کشور نیازمند خدماتی از جمله خدمات بهداشت و درمان و آموزش نیز هستند که در این زمینه دولت از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است؛ لذا در خصوص بعضی از اقدامات اداره‌کل امور اتباع و مهاجرین خارجی، در حاشیه بازدید مهدی نادری‌سمیرمی، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری اصفهان، از خبرگزاری فدانیک، گفت‌وگویی با وی داشتیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
فدانیک: وضعیت تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج اتباع خارجی و زنان ایرانی چگونه است؟
نادری: تا سال ۱۳۹۸، فرزندان اتباع حاضر در کشور که با زنان ایرانی ازدواج کرده بودند در وضعیت بلاتکلیفی به سر می‌بردند تا اینکه مجلس شورای اسلامی بر اساس مصوبات خود قانونی تصویب کرد که به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی تابعیت بدهد و اکنون نیز این روند در حال انجام است.
این فرزندان هویتی تا پیش از این تصویب این قانون بی‌هویت بودند، با رسیدن به سن تحصیل امکان حضور در مدرسه را نداشتند و حتی ازدواج آنها ثبت نمی‌شد و این موضوعات در صورتی است که اکنون ازدواج مردان خارجی زنان ایرانی به صورت رسمی ثبت، برای فرزندان آنها گواهی ولادت از بیمارستان اخذ و پس از طی شدن روند قانونی، شناسنامه صادر می‌شود.
فدانیک: چند پرونده از فرزندان حاصل از ازدواج اتباع خارجی و زنان ایرانی در استان اصفهان منجر به صدور شناسنامه شده و چند نفر در صف انتظار قرار دارند؟
نادری: حدود ۱۸۰۰ پرونده با شرایط مذکور در استان اصفهان منجر به صدور شناسنامه شده و حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ نفر در صف انتظار هستند و روند قانونی و آزمایشات مربوطه برای آنها در حال انجام است؛ در واقع با طی شدن این روند، فرزندان مذکور تابعیت ایرانی اخذ می‌کنند و شهروند ایران محسوب می‌شوند.
فدانیک: چه تعداد دانش‌آموز در سطح استان از اتباع هستند و خدماتی که به آنها ارائه می‌شود با دانش‌آموزان دارای تابعیت ایرانی متفاوت است؟
نادری: در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۲، به طور تقریبی ۵۳ هزار دانش‌آموز اتباع در سطح استان وجود دارد و در ارائه خدمات آموزشی به این دانش‌آموزان تبعیضی در نظر گرفته نمی‌شود؛ در واقع دانش‌آموزان اتباع از تمام امکاناتی که برای تحصیل دانش‌آموزان ایرانی در نظر گرفته می‌شود استفاده می‌کنند.
با توجه به بعضی موارد از جمله حضور تعداد بیشتری از اتباع خارجی در یک منطقه، ممکن است درصد حضور و ثبت‌نام آنها در مدارس متفاوت باشد، اما تفاوتی در خدمات ارائه شده وجود ندارد.
فدانیک: سیاستی مبنی بر جداسازی دانش‌آموزان اتباع و دانش‌آموزان دارای تابعیت ایرانی وجود دارد و وضعیت دو مدرسه که برای اتباع ساخته شده بود، چگونه است؟
نادری: سیاستی مبنی بر جداسازی دانش‌آموزان اتباع و دانش‌آموزان دارای تابعیت ایرانی در دستور کار نیست و دو مدرسه ۱۲ کلاسه و دو طبقه در شهرستان‌های فلاورجان و برخوار با رایزنی‌های انجام شده با کمیساریای سازمان پناهندگان، در دولت سیزدهم تعریف شده و آماده تحویل است.
با تفاهم‌نامه‌های انجام شده، دو مدرسه مذکور مختص اتباع نخواهد بود و درصد حضور دانش‌آموزان ایرانی و اتباع در آنها متفاوت است؛ در واقع تنها ساخت آنها از محل اعتبارات کمیساریا بوده است.
این دو مدرسه در شرف آماده شدن به منظور تحویل به سیستم آموزش و پرورش است تا در سال تحصیلی از آنها استفاده شود.
فدانیک: وضعیت خدمات ارائه شده در حوزه سلامت و درمان به اتباع خارجه چگونه است؟
نادری: در حوزه‌های آموزش و سلامت و درمان، هیچ تبعیضی بین اتباع و شهروندان ایران اسلامی وجود ندارد و هزینه دریافت خدمات سلامت و درمان یکسان تعریف می‌شود، این سیاست به گونه‌ای است که در این حوزه اتباع غیرقانونی نیز از تمام خدمات ارائه شده بهره‌مند می‌شوند.
به عنوان مثال، طی دو تا سه سال اخیر و با همه‌گیری کرونا، تمام اتباع خارجی مانند شهروندان ایرانی از خدمات حوزه بهداشت و درمان استفاده کردند، واکسیناسیون آنها در برابر ویروس کرونا انجام شد و این موضوع یکی از افتخارات نظام به شمار می‌رود.
فدانیک: شناسایی اتباع از چه منظری حائز اهمیت است و آیا طرحی جدید به منظور صدور مجوز برای اتباع غیرقانونی در دستور کار خواهد بود؟
نادری: اطلاع از سند هویتی، ملیت و محل اسکان یا اشتغال هر تبعه حاضر در کشور حائز اهمیت است و تعدادی از اتباع غیرقانونی در کشور و استان اصفهان ساکن و مشغول به کار هستند که این افراد، خود باید استان و کشور را ترک کنند یا در صورت شناسایی در پی اجرای طرح‌های مختلف، طرد آنها از کشور صورت می‌گیرد.
اتباعی از کشورهای عراق، سوریه، لبنان، افغانستان یا کشورهای اروپایی با گذرنامه وارد استان کشور شده‌اند که دارای گذرنامه هستند، تعدادی نیز از جمله برخی از اتباع کشور پاکستان به صورت غیرقانونی به کشور وارد شده‌اند که با آنها برخورد می‌شود و برخی نیز به عنوان مهاجر یا پناهنده (بر اساس بعضی شرایط امنیتی) وارد کشور شده‌اند که دارای مجوز قانونی هستند.
در واقع می‌توان اذعان کرد که درصد کمی از اتباع حاضر در کشور هیچ سند و مدرک هویتی یا اقامتی در ایران ندارند و طرح جدیدی نیز در دستور اجرا نیست تا برای آنها سند اقامتی صادر شود.
دولت در سال گذشته با در نظر گرفتن مهلتی چهار ماهه به اتباع غیرقانونی داخل کشور فرصتی داد تا در طرح شناسایی شرکت کنند، اما برخی از آنها از این طرح استفاده نکردند و با توجه به نداشتن سند اقامتی و هویتی، خود باید نسبت به ترک استان و کشور اقدام کنند و در صورتی که خود از کشور خارج نشوند، در طرح‌ها شناسایی و با آنها برخورد خواهد شد.
اتباع غیرقانونی که توسط دستگاه‌های مختلف در طرح‌های متعدد شناسایی می‌شوند تحویل اردوگاه‌های مراقبتی خواهند شد سپس شناسایی و اقداماتی از جمله انگشت‌نگاری در اردوگاه‌های مذکور انجام می‌شود و این افراد پس از ساماندهی از مرزهای کشور طرد و به مرزبانی تحویل داده می‌شوند.
فدانیک: تصور جامعه از اینکه بیشتر کودکان کار خیابان از اتباع هستند، تصوری صحیح است؟
نادری: دستگاه‌های ذی‌ربط باید اقدامات لازم را در خصوص این پدیده به عنوان یک آسیب اجتماعی مورد توجه قرار دهد، تعداد کودکان کار اتباع تحویل شده به این اداره‌کل در سال گذشته کمتر از ۸۰ نفر بوده است، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد آنها متشکل از اتباع افغانستانی باشند و اعتقاد بر این است که وجود یک کودک کار و خیابان نیز زیاد است، اما نباید این آسیب به سمت قشری خاص سوق داده شود.